Plakkaat van Verlatinge

https://www.nederlandseonafhankelijkheid.nl/het-plakkaat-van-verlatinge/volledige-tekst

Zowel oorspronkelijke taal als gemoderniseerd. Hieronder alleen de gemoderniseerde versie.

Intro
A- Wie vertelt/verordonneert? Staten Generaal. Tekst opgesteld door grifier.
Situatie
B- Wat is de schets van wat te verwachten van een leidinggevende/vorst?
C- Aan wie gericht? (Wie gaan we verlaten?) Koning van Spanje - Philip II
D- De aanklacht.
Toestand
E- Wat is er aan kwalijke dingen gebeurt? ….
F- Wat is er tegen deze kwalijke dingen gedaan? …
G- In welke mate zijn de kwalijke dingen toen hersteld?....
Remedie
H- Balans opmakend- Koning van Spanje afzweren om ons land te beschermen....
Actie
I- Met welke acties wordt deze boodschap kracht bijgezet door De Staten Generaal?
J- Hoe is het vervolg?

1
A-Wie vertelt/verklaart?
De leden van de Staten Generaal van de Verenigde Nederland groeten alle, die dit zullen
horen of horen voorlezen, en laten weten:
B- Wat is de schets van wat te verwachten van een leidinggevende/vorst?
Het is aan ieder bekend dat een vorst, als dienaar van God, geacht wordt zijn onderdanen te
beschermen tegen alle onrecht, overlast en geweld, zoals een herder zijn schapen beschermt.
De onderdanen zijn niet door God geschapen om de vorst in alles wat hij beveelt onderdanig
te zijn en hem als slaven te dienen. De vorst regeert bij de gratie van zijn onderdanen en moet
met recht en reden over hen regeren, hen beschermen en liefhebben zoals een vader zijn
kinderen liefheeft en zoals een herder met hart en ziel zijn schapen beschermt. Als een vorst
zijn plichten niet nakomt, maar, in plaats van zijn onderdanen te beschermen, hen probeert te
onderdrukken als slaven, dan is hij geen vorst, maar een tiran. In dat geval mogen zijn
onderdanen, na beraadslaging in de Staten-Generaal hem afzweren en een andere leider
kiezen. Dit recht hebben zij te meer als ze hun vorst niet met vreedzame middelen van zijn
tirannieke neigingen hebben kunnen genezen. In dat geval hebben ze geen andere middelen
om hun natuurlijke vrijheid, waarvoor men zich met hart en ziel dient in te zetten, veilig te
stellen. Daarvan zijn diverse voorbeelden bekend uit andere landen en andere tijden.
C- Aan wie gericht? (Wie gaan we verlaten?) = Philip II
In het bijzonder in ons land moeten onderdanen hun eigen vrijheid veiligstellen, aangezien zij
hier altijd geregeerd zijn krachtens de eed die door de vorst bij zijn intrede wordt gezworen.
De vorst wordt ook beëdigd onder de voorwaarde dat hij uit zijn ambt wordt ontheven in
geval van schending van de eed.
De koning heeft zich niets aangetrokken van de intentie voortkomend uit de eed. Met name
door te luisteren naar andere raden en hun aanbevelingen die te prefereren om op te volgen.
Deze Raad (of raden) had(den) niet de macht om over het land te regeren; toch, gezien de
rijkdom van het land, hebben ze dat naar zich toegetrokken.
Deze Raad (of raden) hebben (via proxies) de koning verscheidene malen voor ogen
gehouden dat het voor zijn reputatie en waardigheid het beter is om ons land onder de knoet
te houden ten einde als absoluut vorst te kunnen regeren. Wat betekent: onderdrukken. Dit
zou volgens deze Raad (of raden) beter zijn te moeten acteren/regeren op grond van de eed en
de beperkingen die dat met zich mee brengt.
D- De aanklacht.
De koning het advies/de adviezen van de raad/raden opgevolgd en (zo) ons land beroofd van
de onafhankelijkheid en overgeleverd aan (een vorm van) slavernij.
E- Wat is er aan kwalijke dingen gebeurt? ….
De koning heeft eerst, zogenaamd om de Hervorming terug te dringen, in de belangrijkste en
machtigste steden allerlei dingen gedaan. Hij heeft anderen het beste van het beste
toebedeeld.
De krachten die de koning heeft ingezet is hier, zoals iedereen weet, altijd een verschrikking
geweest.

2
Hoewel de koning zelf goede hoop had gegeven dat hij verzoeken zou inwilligen om de
verschrikkingen te stoppen bleek hij daarna tegenovergestelde zaken te doen.
Toen dit alles het volk ter ore kwam cq duidelijk werd, ontstond er grote beroering en nam de
genegenheid af die men als goede onderdanen steeds gevoeld had voor de koning.
Uit mededogen met het volk hebben de meest vooraanstaande edelen een paar jaar geleden
een remonstrantie cq protest aangeboden, waarin zij de koning verzoeken om een gematigder
optreden, in het bijzonder ten aanzien van de vervolging van diverse mensen. De edelen
hoopten dat hij op die manier als een goedertieren vorst de liefde en genegenheid voor zijn
onderdanen zou tonen. Ten einde de koning duidelijk te maken hoe noodzakelijk het was voor
ons welzijn en de rust in het land om dergelijke maatregelen achterwege te laten en de
vervolging van diverse mensen, hebben diverse gezanten heel expliciet nogmaals aangegeven
dat het onze wens is dat er wordt gestopt hiermee. In plaats van gehoor te geven aan het
protest en de nood te lenigen heeft de koning, blijkbaar opgeruid door een of meerdere raden,
de personen die de remonstrantie cq protest hebben ingediend, beschuldigd van schennis van
rechtstaat en democratie. Bovendien heeft hij – in de veronderstelling verkerend dat hij ons
land door de macht die reeds aanwezig is eigenlijk al volledig controle had – de genoemde
gezanten schaakmat gezet cq uit de weggeruimd. Dit alles druist in tegen de rechten die zelfs
door de meest wrede en tirannieke vorsten worden geëerbiedigd.
Nadat de edelen een paar jaar geleden een remonstrantie cq protest aangeboden hadden aan
de koning was er beroering in ons land ontstaan. Dit toch door regenten gesust. Velen, die
zich hadden ingezet om vrij van de koning te komen zijn toen verjaagd of onschadelijk
gemaakt.
Degenen die aan zijn oproep gehoor gaven, heeft hij gevangen genomen en uit Brabant, waar
zij gevangen zaten, weggevoerd. Hij heeft hen in staat van beschuldiging gesteld, hoewel hij
niet de bevoegdheid had hen te berechten.
Alva zou deze maatregel ook met geweld hebben doorgevoerd, ware het niet dat Holland en
Zeeland door toedoen van de Prins van Oranje, diverse edelen en andere rechtschapen
inwoners, zich onmiddellijk tegen hem hadden gekeerd en zich aan de zijde van de prins
hadden geschaard.
Later heeft de Spaanse koning landvoogd Requesens naar deze landen gestuurd om de
tirannie van Alva met bedekte middelen voort te zetten. Alva en Requesens hebben getracht
Holland en Zeeland te onderwerpen door de andere provinciën, die ze reeds in hun macht
hadden, daarbij in te schakelen.
Na de dood van Requesens heeft de Raad van State op last van de Spaanse koning het bestuur
over dit land aanvaard. Deze Raad heeft in het bijzijn van Jeronimo de Roda de Spanjaarden
tot vijanden van het land verklaard. Niettemin is deze Roda, krachtens zijn autoriteit of
krachtens een geheime instructie uit Spanje, aanvoerder geworden van de Spanjaarden.
Buiten de Raad van State om beroept hij zich op de naam en het gezag van de koning, vervalst
hij diens zegel en gedraagt hij zich in het openbaar als landvoogd en plaatsvervanger van de
koning. Dit vormde voor de Staten de reden om met de Prins en de Staten van Holland en
Zeeland een verbond te sluiten ten einde de Spaanse vijand eensgezind te bestrijden en te
verdrijven. Dit verbond is door de Raad van State goedgekeurd.

3
F- Wat is er tegen deze kwalijke dingen gedaan? …
De Staten hebben, als goede onderdanen, na diverse nederige remonstranties, de Spaanse
koning verzocht het onheil dat reeds geschied was en nog stond te geschieden, onder ogen te
zien. Ook is hem gesmeekt de Spanjaarden uit ons land te laten vertrekken en degenen te
straffen die de ondergang van de belangrijkste steden hadden bewerkstelligd en andere
vormen van groot overlast hadden veroorzaakt. Dit is hem verzocht als troost voor hen die
geleden hebben en als voorbeeld voor anderen. De koning reageerde door te stellen dat dit
alles tegen zijn wil was geschied, dat hij zou straffen met de dood en de rust in het land zou
herstellen, zoals dat een goedertieren vorst betaamt. Hij heeft nochtans geen recht gesproken
of straffen opgelegd. Integendeel, alles bleek te zijn geschied met toestemming van de koning
en de Spaanse Raad. Uit onderschepte brieven is gebleken dat de koning aan Roda en
anderen geschreven heeft dat hij niet alleen hun daden goedkeurde, maar hen prees en
beloofde hen te zullen belonen. In het bijzonder Roda werd geprezen om zijn bijzondere
diensten, hetgeen de koning hem en zijn dienaren duidelijk heeft doen blijken.
G- In welke mate zijn de kwalijke dingen toen hersteld?....
In dezelfde tijd heeft de koning zijn bastaardbroer don Juan van Oostenrijk naar ons land
gestuurd als ware hij van zijn bloede.
Dit heeft hij gedaan om de ogen van de onderdanen nog meer te verblinden. Deze don Juan
van Oostenrijk wendde voor de Pacificatie van Gent goed te keuren, de bevoegdheden van de
Staten te respecteren, de Spanjaarden te doen vertrekken, de aanstichters van het geweld te
straffen en de rust en onafhankelijkheid te herstellen. In werkelijkheid probeerde hij de Staten
te ontbinden en het ene gewest na het andere te onderwerpen. Dit is kort daarna, door de
kracht van God, die alle tirannie haat, ontdekt door middel van onderschepte brieven,
waaruit bleek dat hij van de koning opdracht had gekregen de orders van Roda op te volgen.
Om alle schijn van samenspanning te vermijden werd hem elk contact met Roda verboden.
Hij kreeg voorts de opdracht zich vreedzaam te gedragen tegenover de vooraanstaande
edelen en hen voor zich te winnen. Dit moest hij blijven doen tot hij Holland en Zeeland in
zijn macht had, om vervolgens met de andere gewesten te kunnen doen wat hij wilde.
Don Juan van Oostenrijk had tegenover de Staten gezworen de Pacificatie van Gent en het
Eeuwig Edict te eerbiedigen. Niettemin heeft hij met alle middelen geprobeerd de
Nederlandse soldaten, die destijds de belangrijkste vestingen en steden bezet hadden, met
grote beloften voor zich te winnen, ten einde deze te kunnen veroveren. Op die manier had hij
de meeste soldaten al voor zich gewonnen en het grootste deel van de steden in zijn macht
gekregen.
Aldus probeerde hij degenen die zich zouden willen onttrekken aan de oorlog tegen de Prins
en de gewesten Holland en Zeeland, te dwingen de wapens op te nemen. Dit alles zou een
burgeroorlog tot gevolg hebben, wreder dan welke oorlog dan ook. Deze oorlog brak uit vóór
hij zijn voornemens had uitgevoerd.
Aangezien deze oorlog niet het door hem beoogde resultaat had, is hij een nieuwe oorlog
begonnen, die nog steeds voortduurt. Dit alles is geschied ondanks het feit dat hij bij zijn
komst de mond vol had van vrede.

4
H- Balans opmakend- Koning van Spanje afzweren om ons land te beschermen....
Het voorafgaande heeft ons afdoende wettige aanleiding gegeven om de Koning van Spanje af
te zweren en een andere machtige en goedertieren vorst te ontbieden om ons land te
beschermen. Ons land heeft al meer dan twintig jaar in chaos verkeerd en is door zijn koning
in de steek gelaten. We zijn niet behandeld als onderdanen, maar als vijanden, die proberen
hun eigen vorst op gewelddadige wijze ten val te brengen.
Na het overlijden van don Juan van Oostenrijk heeft de baron van Selles duidelijk verklaard
de Pacificatie van Gent, die don Juan van Oostenrijk gezworen had, niet te willen erkennen.
Hij heeft dan ook voortdurend strengere eisen voorgesteld. Steeds hebben we door middel van
remonstranties en met tussenkomst van de belangrijkste vorsten uit de christenheid
geprobeerd tot een overeenkomst met de koning te komen.
Onlangs zijn onze gezanten bijeen geweest in Keulen, in de hoop door bemiddeling van de
keizer en de keurvorsten de vrede en enige vrijheid, met name op religieus gebied, te
bewerkstelligen. De ervaring heeft ons geleerd dat we met remonstranties en
onderhandelingen bij de koning niets kunnen bereiken, aangezien deze slechts misbruikt
worden om tweedracht in het land te zaaien. Door deze tweedracht kan hij des te
gemakkelijker ons land onderwerpen en met de grootst mogelijke agressie zijn voornemens
uitvoeren.
Later is zijn agressieve houding wel gebleken uit de banvloek die de koning heeft
uitgesproken, waarin hij ons en alle inwoners die zich inzetten voor de Verenigde
Nederlanden voor rebellen verklaart. Daardoor hebben wij ons leven en onze goederen
verbeurd. Op het leven van de prins heeft hij bovendien een grote som geld gezet. Dit alles
heeft als doel om ons tot wanhoop te drijven en alom gehaat te maken en tenslotte de handel
lam te leggen.
I- Met welke acties wordt deze boodschap kracht bijgezet door De Staten Generaal?
Wij hebben dan ook de hoop op verzoening volledig opgegeven en zijn verder van elke hulp
verstoken. Noodgedwongen hebben we andere middelen gehanteerd om de rechten,
privileges, tradities en vrijheden van het vaderland te beschermen. Dit was noodzakelijk om
het leven en de eer van vrouwen, kinderen en nageslacht veilig te stellen en om te voorkomen
dat ze slaven zouden worden van de Spanjaarden. We hebben dan ook met recht de Spaanse
koning afgezworen.
Op grond van de voorafgaande overwegingen en door de nood gedwongen zijn we
overeengekomen de koning van Spanje krachtens het recht vervallen te verklaren van zijn
rechten ten aanzien van ons land. Van nu af aan zullen we hem niet meer moeien in kwesties
betreffende deze landen. Ook zullen wij zijn titel als vorst niet meer gebruiken of toestaan dat
iemand deze gebruikt. We hebben dienovereenkomstig de ambtenaren, rechters,
ambachtsheren, leenmannen en alle andere inwoners van dit land ontslagen van de eed die zij
aan de koning van Spanje hebben gezworen.
De meeste gewesten in dit land hebben het gezag geaccepteerd van de hertog van Anjou;
aartshertog Matthias heeft de landvoogdij neergelegd, hetgeen door ons is aanvaard. We
eisen dan ook dat niemand voortaan de naam, de titel en het zegel van de Spaanse koning
meer zal gebruiken. Tevens hebben we aan alle landen opgedragen om de titel en naam van
de landsheer en de Landraad te voeren, zolang de hertog van Anjou nog niet is gearriveerd.

5
Tot het moment dat de landsheer en de Landraad in functie zijn, dienen zij onze naam te
voeren. In Holland en Zeeland zal men ressorteren onder de prins van Oranje en de Staten
van Holland en Zeeland tot de tijd dat de Landraad zal zijn ingesteld. Daarna zullen ze zich
voegen naar de orders van de Landraad en de hertog van Anjou.
Men zal in aangelegenheden betreffende de landsregering – waarmee de Landraad zal
worden belast – niet meer het zegel van de Spaanse koning gebruiken. In zaken die het
gewestelijk bestuur raken zal door de gewestelijke en andere raden de naam en het zegel van
het betreffende gewest worden gebruikt. Alle brieven en bescheiden die niet aan deze
voorwaarden voldoen, zullen nietig verklaard worden. Ten einde dit alles beter te kunnen
realiseren, bevelen we dat heden alle zegels van de koning van Spanje ingeleverd worden bij
de Staten of bij degenen die door de Staten daarmee zijn belast, op straffe van arbitrale
correctie.
Wij bevelen bovendien dat in geen enkele munt de naam, de titel of het wapen van de koning
van Spanje geslagen zal worden. Alleen de muntslag en de vorm, die door ons vastgesteld
zullen worden voor een nieuwe gouden en zilveren penning, mogen worden toegepast.
Voorts bevelen wij alle bestuurders in dit land zich te beschouwen als ontslagen van de eed
die zij de Spaanse koning hebben gezworen. Voortaan zijn zij slechts verantwoording
verschuldigd aan de Staten of verplicht een nieuwe eed te zweren aan hun speciale
gevolmachtigde. Daarmee zweren zij ons trouw tegen de Spaanse koning en zijn aanhangers,
overeenkomstig de verklaring die is opgesteld door de Staten-Generaal. De bestuurders van
de gewesten die met de komst van de hertog van Anjou hebben ingestemd, zullen tot de komst
van de hertog in hun ambt worden gehandhaafd. De bestuurders van de gewesten die de
hertog niet accepteren, zullen uit hun ambt worden ontheven. Er zal worden nagegaan of hun
opvolgers de privileges van het land hebben geschonden dan wel zich aan onbetamelijk
gedrag hebben schuldig gemaakt.
Aan alle bewindvoerders en hun plaatsvervangers verzoeken we dringend deze ordonnantie in
hun gehele rechtsgebied af te kondigen, zodat niemand kan voorwenden niet op de hoogte te
zijn. We dringen erop aan deze ordonnantie volledig te doen navolgen en de overtreders
onverwijld te straffen; immers, dit alles hebben wij gedaan in het belang van het land. Aan
alle betrokkenen geven we de bevoegdheid en de opdracht om bestraffend op te treden.
Aan deze oorkonde hebben wij ons zegel bevestigd.
Aangeboden in onze vergadering te ‘s-Gravenhage, 26 juli 1581, ter ordonnantie van de
Staten.
Was getekend, J. van Asselier